Filmclub LVSL heeft regelmatig boeiende gastsprekers.
Zo ook maandag 16 september 2024 toen we Thomas Erdbrink mochten verwelkomen.
Zijn presentatie begint met een fragment, gefilmd vanuit een auto in Afghanistan, waarbij je de indruk krijgt dat daar het verkeer tegelijkertijd links en rechts rijdt. Een leuke intro van wat er nog gaat komen.
Maar wie is hij?
Thomas Erdbrink is correspondent, journalist en documentairemaker.
Docu’s als Onze man in Teheran en Onze man bij de Taliban zijn van zijn hand.
Evenals Zweden doen het anders.
Hij begon als journalist bij het Leids Dagblad. Later werkte hij voor NRC, Washington Post en New York Times.
Thomas is erg geïnteresseerd in mensen die lijden onder oorlogsgeweld.
Hij bezocht Afghanistan en Iran en vertelt afwisselend over de beide landen.
Hij zoekt de “dwarsdoorsnede” van mensen zoals hij het zelf noemt. Niet de ministers maar de “gewone” man en vrouw.
Een voorwaarde voor interviews is contacten leggen. Het helpt als je hun taal spreekt. En dat kan Thomas. Hij spreekt Perzisch en communiceert vloeiend met de Taliban.
Ook handig voor interviews bij mensen thuis. Fraai zijn de fragmenten waar hij de vrouw des huizes vragen stelt in een sterk islamitisch land in het bijzijn van haar man. Soms lastig te beantwoorden door de vrouw, want in Afghanistan bepaalt de man.
Bij een geheime meisjesschool in Afghanistan interviewt hij vrouwen die toekomstdromen hebben. Zo vertelt een vrouw dat ze graag rechter wil worden. Dat zal de Taliban echter nooit toestaan. Het filmen in zo’n school vergt wel voorzichtigheid. Overal word je in de gaten gehouden als filmend team uit een “Westers land”.
Onlangs is in een nieuwe wet vastgelegd dat vrouwen niet hard mogen praten….!
Thomas wandelt met een groep bewapende mannen. Veiligheidsagenten houden goed in de gaten wat je vraagt aan de “locals”. En die passen goed op hun woorden. Op vragen als “is het hier veilig” kun je het antwoord wel raden.
Hoe zo’n documentaire ontstaat?
Thomas kan door iets gefascineerd worden en wil daar een verhaal van maken. Daarmee probeert hij z’n team (camera, geluid, regie) te overtuigen. Dan naar een omroeporganisatie om ze enthousiast te maken. Als dat lukt komt er een budget. En dat kan variëren van enkele tienduizenden Euro’s tot meer dan een ton.
De gemiddelde documentaire vergt 7 draaidagen. Er is dan voldoende materiaal voor de Editor om de docu samen te stellen.
Deze avond vertelt Thomas het ene boeiende verhaal na het andere, al dan niet vergezeld van enkele filmpjes die hij heeft meegebracht.
Door een aantal LVSL-leden zijn vooraf vragen gesteld over fragmenten uit zijn docu’s. Ze hebben Youtube fragmenten gekozen waarover ze iets willen weten. Na het afspelen van zo’n fragment wordt toegelicht waarom dit is gekozen. Daaruit ontstaan leuke discussies.
Bewaking door de Taliban is er voortdurend. Van gefilmde interviews is nooit materiaal in beslag genomen. Er was hoogstens een vraag door de douane: “wat is dat voor een ding”. Dat “ding” was een drone en die mocht mee. Wel weer verrassend.
Is al het materiaal authentiek? Ja en nee. Als je een interessant moment voor je docu ziet ben je niet altijd in staat dat vast te leggen. Er worden dan achteraf scenes opgenomen. Die kloppen wel maar zijn later geregistreerd. De editor zorgt er dan voor dat het verhaal klopt!
Je kunt soms niet dichtbij het onderwerp komen. Er wordt dan wel eens gebruik gemaakt van informatie op sociale media of uit andere bronnen, zoals Reuters.
Sommige interviews zijn schrijnend.
Zoals de man die een achtergelaten kind op een vliegveld aantreft. Hij ontfermt zich erover, laat zijn vlucht schieten en neemt het jongetje mee naar huis. Geruime tijd later wordt het kind opgehaald door zijn opa. De vinder van het kind is in tranen. Hij had zo graag een zoon gewild. Hij heeft wel een dochter. Met het kapsel van haar probeert hij het een jongen te laten lijken… Zo diepgeworteld is de wens bij mannen om zonen te krijgen.
Een ander indrukwekkend interview is dat met een man die uitlegt dat hij God om het martelaarschap heeft gebeden. Hij was bereid te sterven, door zichzelf op te blazen met een bomgordel, om de ongelovigen te straffen. Ongelovigen straffen? Hij legt uit dat de Amerikanen naar Afghanistan zijn gekomen om vrouwen en kinderen te vermoorden. De echte aanleiding van het “binnenvallen” van de Amerikanen in Afghanistan was omdat ze dachten dat Bin Laden zich daar schuil hield.
Niet om vrouwen en kinderen te vermoorden.
Het zijn vaak mensen die in armoede leven en geen toekomst zien in hun leven. Zoals deze man het uitlegt: in het hiernamaals is het beter/mooier; hier heb ik niets.
Prachtig interview omdat het voelt alsof je erbij bent tijdens het gesprek.
Als je aan scenes ironie wilt toevoegen kun je dat bijvoorbeeld doen met muziek. Voorkom steeds dat betrokkenen zich belachelijk gemaakt voelen. Thomas wil steeds graag weten wat de mensen écht denken.
Een ander fragment toont de geplande reis van een moeder met haar 2 zoons van Iran naar Canada. “Gepland”, dat wel maar voor de moeder werd het een teleurstelling. De vader was overleden in de gevangenis onder verdachte omstandigheden. Daarom wilden deze 3 mensen Iran verlaten. De documenten waren in orde. En bij de douanecontrole vlak voor vertrek was er het bericht dat moeder niet mee mocht. Wat hiervan de oorzaak was? Misschien waren de autoriteiten bang voor negatieve publicatie over Iran vanuit Canada. Je weet in Iran nooit zeker of iets doorgaat ondanks dat alle formaliteiten zijn geregeld.
Thomas heeft als correspondent voor de The New York Times een tijdje in Zweden gewerkt. Eindelijk eens wat verdienen zoals hij het noemt. Samen met Sander Schimmelpenninck onderzocht hij waarom scholen en horeca open bleven tijdens de Corona-periode.
Hij zou nog wel graag willen weten of de Chinezen nu écht zo dol zijn op hun president Xi Jinping, zoals ze beweren. En dat geldt ook voor de Russen. Hoe denken die nu écht over Poetin? Wie weet misschien komt het er ooit van.
Tot zover deze interessante avond.
Bedankt Thomas Erdbrink voor jouw verhalen.
Wim Hofman